مقدمه:
امروزه سازمان ها با تغییرات غیرقابل پیش‌بینی و نیاز به پاسخگویی سریع به ذینفعان خود مواجه هستند، از این رو می‌بایست با تعیین علل ریشه‌ای نقاط ضعف و قوت سازمان اقدامات اصلاحی مناسبی را جهت بهبود عملکرد خود انجام دهند. فرآیند ارزیابی به سازمان این امکان را می‌دهد که بطور شفاف نقاط قوت و نیز زمینه‌های قابل بهبود را شناسایی و فعالیت هایی را جهت بهبود در سازمان طرح‌ریزی نماید. همچنین استقرار و استمرار فرآیند ارزیابی در سازمان موجب افزایش انگیزه و ایجاد رقابت سازنده میشود. بقا و تداوم سازمانها و موفقیت مدیران آنها نیازمند درک به هنگام فرصتها و تهدیدات محیطی و تغییرات در قواعد بازی است. سازمان هایی که توان درک قواعد جدید بازی را دارند، شانس بیشتری برای بهره مندی از فرصتها می‌یابند. نگرشها و روشهای نوین در اداره سازمانها, همه می توانند قواعد موجود را دگرگون ساخته و شرایطی کاملاً جدید برای بازی بیافرینند.
1-2-بیان مساله
در سال 1992 بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت EFQM چارچوب جایزه کیفیت اروپا را برای اولین بار معرفی کرد که اکنون به صورت گسترده ای جهت ارزیابی سیستماتیک به کار گرفته می شود. در مدل تعالی EFQM فرایندها وسیله هایی هستند که با آنها یک شرکت یا سازمان استعداد های کارکنانش را برای ایجاد نتایج خوب عملکرد به خدمت گرفته و شکوفا می نماید. همچنین بهبود عملکرد تنها از طریق بهبود فرایند ها و وسیله درگیر کردن کارکنان قابل دستیابی خواهد بود.
لذا آنچه به عنوان سوال بزرگ فراروی سازمان ها قرار دارد این است که با چه ابزاری و چگونه می توان به شکل جامع تمام نقاط قوت و حوزه های قابل بهبود را شناسایی و خود را برای حضوری موفق در عرصه رقابت آماده کرد (جعفری قوشچی،1384، ص 70). جهت پاسخ به این سوال باید گفت ، ارزیابی عملکرد یکی از مناسب ترین روش ها برای ارزیابی سازمانی می باشد که برای آن علل مختلفی بیان شده است همچون:
- شناسایی موقعیت
- ارزیابی عملکرد مشخص می کند که مشکل در کجاها وجود دارد و کجاها نیاز به بهبود دارد .
- ارزیابی عملکرد به سازمان ها کمک می کند تا فرایندهایش را به خوبی بشناسد و به این شناخت برسد که چه چیزی را می دانند و چه چیزی را نمی دانند.
با وجود علل ذکر شده ، ارزیابی عملکرد، نیازمند استفاده از ابزارها و الگوهای مخصوصی می باشد و مدل های گوناگونی برای ارزیابی عملکرد سازمان ها معرفی شده اند ، که هریک ویژگی های خاص خود را دارا هستند . از میان این مدل ها ،آنچه برای ارزیابی عملکرد سازمان ، بیشتر مورد تأکید اندیشمندان و متفکران مدیریتی است، با توجه به اهمیت پیاده سازی مدیریت کیفیت فراگیر به عنوان راه حل فراگیر افزایش کارآمدی سازمان ها، مدل های تعالی سازمان می باشد. تاکنون نیز انواع مختلفی از مدل های تعالی سازمان معرفی واستفاده شده اند که همگی آنها ، بر اساس عناصر و ارزش های مدیریت کیفیت فراگیر ، شکل گرفته و جهت گیری یکسانی دارند. در میان این مدل ها ، مدل دمینگ، مدل تعالی عملکرد ملکوم بالدریج و مدل تعالی عملکرد اروپایی (EFQM) سه تا از شناخته شده ترین مدل های تعالی سازمان هستند و بیشترین کاربرد را در ارزیابی عملکرد سازمان ها دارند (معنوی،1385 ، به نقل از سجادی ،1387،ص 228). البته در بین این سه مدل ، یکی از بهترین روش های ارزیابی سازمانی ، خودارزیابی است که در مدل EFQM یا مدل تعالی سازمانی به آن توجه ویژه ای شده است (نجمی و حسینی،1383،ص 65).معیارهای ارزیابی عملکرد در این مدل شامل رهبری ، خط مشی و استراتژی ، کارکنان ، شراکت ها و منابع ، فرایندها ، نتایج مشتریان ، نتایج کارکنان ، نتایج جامعه و نتایج کلیدی عملکرد می باشد....
